Το πρωί της Τρίτης 4/8/2020, έφυγε από κοντά μας σε ηλικία 75 χρονών (γ. 1945) ο αγαπημένος φίλος και σύντροφος Αρίστος Κουρτέσης. Οικογένεια και φίλοι, συγκλονισμένοι, τον αποχαιρετήσαμε το απόγευμα της Πέμπτης (6/8/2020) στο αποτεφρωτήριο της Ριτσώνας.
Όσοι και όσες τον γνωρίσαμε είναι σίγουρο πως δεν θα τον ξεχάσουμε ποτέ. Υπήρξε ένας λαμπερός άνθρωπος, ένα άστρο της πόλης μας και της ζωής μας. Ιδιαίτερα ευφυής από μικρή ηλικία, οι επιδόσεις του στο σχολείο είχαν εντυπωσιάσει τη λαϊκή του γειτονιά, το Ζαβλάνι της Πάτρας. Έτσι όταν πέτυχε στο πολυτεχνείο της Αθήνας (1963), στη σχολή πολιτικών μηχανικών, το γεγονός αυτό θεωρήθηκε, σύμφωνα με μαρτυρίες φίλων και συγγενών, σχεδόν αναμενόμενο.
Έζησε τη ζωή στα ακραία της όρια. Βίωσε τη χαρά και την ευτυχία στις ανθρώπινες σχέσεις με φίλους και συντρόφους. Αλλά και τον πόνο, την αρρώστια και το θάνατο που κτύπησε πολλές φορές την πόρτα του. Το 1962 έζησε το χαμό του δωδεκάχρονου αδελφού του Κώστα από αυτοκινητιστικό. Και το 2008 βίωσε την μεγάλη τραγωδία: το χαμό του αγαπημένο του γιου Λεωνίδα – 32 χρονών. Από τότε η ζωή και η σκέψη του άλλαξαν. Έγινε πιο εσωτερικός. Ο πολιτικός ακτιβισμός παραχώρησε τη θέση του στο πολιτικό και φιλοσοφικό στοχασμό. Παρά τις τραγωδίες αλλά και παρά το γεγονός ότι εργάστηκε σε ένα ανταγωνιστικό και απαιτητικό επάγγελμα (εργολάβος δημοσίων έργων) πορεύτηκε με σταθερότητα και συνέπεια στους δρόμους της Αριστεράς. Στην περίπτωσή του δεν είχε ισχύ η ρήση του αγαπημένου του Μαρξ: «Η κοινωνική οντότητα καθορίζει τη συνείδηση των ανθρώπων». Η συνείδηση του Αρίστου έμεινε νεανική, αριστερή, επαναστατική. Από τη δικτατορία και την εξέγερση του Πολυτεχνείου μέχρι το τέλος της ζωής του.
Από τη δικτατορία και την εξέγερση του Πολυτεχνείου μέχρι πρόσφατα. Στο Πολυτεχνείο αν και είχε προ πολλού ολοκληρώσει τις σπουδές του έλαβε ενεργό μέρος. Μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας Ιωαννίδη, πέρασε στην παρανομία. Το Πάσχα του 1974 συνελήφθη από την Ασφάλεια μαζί με την ομάδα στελεχών ΕΚΚΕ – ΑΑΣΠΕ. Χωρίς να είναι μέλος του ΕΚΚΕ, διατηρούσε με τα μέλη του φιλικές και συναγωνιστικές σχέσεις, όπως άλλωστε με μέλη πολλών άλλων αντιστασιακών οργανώσεων. Συνελήφθη μαζί με τους Πέτρο Στάγκο, Χρήστο Μπίστη, Γιάννη Μηλιό, Δημήτρη Κουμάνταρο, τον πατρινό Γιάννη Δημακόπουλο, το στενό του φίλο Δημήτρη (Ντίμη) Τοπαλιάν κ.α., σύνολον 36 άτομα. Παρέμεινε σε απόλυτη απομόνωση για δυο περίπου μήνες που, όπως αναφέρουν οι τότε φίλοι του, «σημάδεψαν» τη ζωή και την υγεία του.
Ο Αρίστος Κουρτέσης κατάφερε η ζωή του να σφραγιστεί από πολλές και γενναίες πολιτικές πράξεις. Πολλές από αυτές, σε εκείνα τα άγονα χρόνια της μικρής ανανεωτικής Αριστεράς, συνιστούσαν επικά πολιτικά κατορθώματα.
Όσο ζούμε όχι μόνο θα τα θυμόμαστε αλλά και θα τα αφηγούμαστε με θαυμασμό στους νεότερους. Όπως γίνεται με τους ξεχωριστούς ανθρώπους που υπερβαίνουν τις συνήθεις ανθρώπινες νόρμες.
Ας θυμηθούμε μερικά:
Τις δημόσιες αγορεύσεις του που αυθόρμητα οργάνωνε στην πλατεία Γεωργίου και στην πλατεία Ελευθερίας των Προσφυγικών. Στεκόταν ακίνητος και συνομιλούσε με δυο τρεις γνωστούς του. Σιγά σιγά το πλήθος των ενδιαφερομένων γύρω του πύκνωνε. Η συνομιλία έπαιρνε της μορφή της δημόσιας ομιλίας. Πολλές φορές οι αγορεύσεις του κατέληγαν σε μάχες και συγκρούσεις με άλλους πολιτικούς αγορητές. Με την παρουσία ενός πολυπληθούς κοινού, που ενθάρρυνε και χειροκροτούσε απόψεις, αλλά κυρίως αναγνώριζε και θαύμαζε τη ρητορική δεινότητα του αγορητή, εν προκειμένω του Αρίστου. Το θέμα κάθε αγόρευσης αλλά και κάθε σύγκρουσης ήταν πάντα το ίδιο: το μέλλον της Αριστεράς και η ανάγκη για την ανανέωσή της.
Στις δημοτικές εκλογές για το Δήμο Πατρέων του 1982, έδωσε έναν δύσκολο προεκλογικό αγώνα με επίκεντρο τη συνοικία του το Ζαβλάνι και την πολύτιμη βοήθεια της ακάματης Γιώτας Ζέβλα. Το ΚΚΕεσ. συμμετείχε στο συνδυασμό του Γρ. Σολωμού (που κυριαρχούσε το παντοδύναμο τότε Πασοκ) με αντίπαλο το συνδυασμό του Θ. Άννινου (που κυριαρχούσε το ΚΚΕ). Το ΚΚΕ εσ. πάλευε για δυο κατ’ ελάχιστον δημοτικούς συμβούλους και σταυροδοτούσε οργανωμένα δύο προβεβλημένους αγωνιστές και ήδη δημοτικούς συμβούλους του, τη Ζωή Κουρλαμπά και τον Πέτρο Κομματά. Στο ψηφοδέλτιο, εκτός αυτών των δύο, συμμετείχαν οι Αρίστος Κουρτέσης και Δημήτρης (Μίμης) Αλεξόπουλος. Παρά τη μεγάλη διαφορά του Σολωμού στον Α’ γύρο (περίπου 45 με 25%) , στο Β΄ γύρο ο Άννινος συγκέντρωσε το 52,28% έναντι του 47,72% του Σολωμού. Τι έγινε και ανατράπηκαν όλα τα προγνωστικά; Ήταν η ψήφος της Δεξιάς (Αντώνης Φίλιας) που μαζικά κατευθύνθηκε προς τον Άννινο; Ήταν η φωτογραφία που κυκλοφόρησε από το ΚΚΕ με το Σολωμό να χορεύει παρέα με τους χουντικούς στο ΚΕΤΕΣ το Πάσχα του ’68; Η φωτογραφία καταγγέλθηκε βέβαια για πλαστή, αλλά η …ζημιά έγινε. Ο Θ. Άννινος ήταν για μια ακόμη φορά Δήμαρχος Πατρέων. Το ΚΚΕεσ. κόντρα στη σταυροδότηση εξέλεξε μόνο έναν δημοτικό σύμβουλο, το αουτσάιντερ Αρίστο Κουρτέση.
Στο καρναβάλι του 1984, έπαιξε πρωτοπόρο ρόλο με το γκρουπ «ο Χορός των Αθανάτων». Πολιτικοποίησε την καρναβαλική παρέλαση των μελών του γκρουπ και με πολιτικά συνθήματα έφτασε σε μια πρωτόγνωρη (για καρναβάλι) δημόσια σύγκρουση με τον Άννινο και τις πολιτικές του. Ο Άννινος εκτός εαυτού, κάλεσε από τις θέσεις των επισήμων την αστυνομία να απομακρύνει το γκρουπ και το άρμα του, μια τεράστια μπουλντόζα ντυμένη στα λευκά. Το γκρουπ είχαν σχεδιάσει οι Σ. Χρυσικόπουλος, Γ. Μπογδανόπουλος, Λ. Φιλιππάτος και άλλοι γνωστοί εικαστικοί της πόλης. Είχαν σχεδιάσει μια δυνατή εικαστική παρέμβαση στο θεσμό του κρυμμένου θησαυρού, η οποία, όμως, με τη συμμετοχή του Αρίστου μετατράπηκε σε μια πρωτότυπη πολιτική δράση. Στο γκρουπ συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, οι Ε. Μπουχάγιερ, Α. Φραγκούλια, Β. Καψής, η Κλαίρη Κουρτέση με τα 10χρονα παιδιά τους Λεωνίδα και Χριστίνα, καθώς και 200 άλλοι Πατρινοί.
Ο Αρίστος Κουρτέσης υπήρξε ένας αγωνιστής των ιδανικών της ελευθερίας, της δημοκρατίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Αναγεννησιακός, ποτέ δεν υποτάχτηκε σε κατηγοριοποιήσεις. Αρνήθηκε τον καταμερισμό της ανθρώπινης εργασίας και την δια βίου εξειδίκευση. Πολιτικός μηχανικός – εργολάβος δημοσίων έργων, αλλά και επαναστάτης. Επαναστάτης με σκέψη διαλεκτική, με αυτοθυσία και ανιδιοτέλεια, τρυφερός και ευαίσθητος στην αδικία και στον ανθρώπινο πόνο. Γι’ αυτό τα εκφραστικά γαλαζοπράσινα μάτια του ήταν πάντα υγρά.
Επαναστάτης και στην κριτική του. Δεν δίσταζε να αποκαθηλώνει τα σύμβολα όταν αυτά οδηγούσαν σε εφησυχασμό, μην υπακούοντας σε νόρμες και στις κομματικές εκτιμήσεις.
Είναι γνωστή η αιρετική (και για πολλούς ιερόσυλη άποψή του) για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μέσα από επιστημονική ανάλυση της τότε συγκυρίας προχωρούσε στις δικές του εκτιμήσεις που συνεκτιμούσαν το ρόλο των ΗΠΑ, τη φιλελευθεροποίηση Παπαδόπουλου – Μαρκεζίνη, τη δικτατορία Ιωαννίδη και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο που ακολούθησε.
Επαναστάτης σε όλα, λοιπόν. Αυθόρμητος πολιτικός ρήτορας των πλατειών, αλλά και βαθύς φιλόσοφος και στοχαστής. Να ανιχνεύει τα καίρια ερωτήματα στις πολύπλοκες καταστάσεις, να προτείνει διεξόδους στα δύσκολα, γεμάτος αισιοδοξία, παρά τη βαρβαρότητα της εποχής. Ναι, μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα στην κοινωνία. Ήταν πάντα αισιόδοξος, γιατί αγαπούσε τη ζωή και τους ανθρώπους.
Για αυτό και στάθηκε δραστήριος αλληλέγγυος σε πρόσφυγες και μετανάστες, πάντα δίπλα στην Κίνηση Υπεράσπισης Δικαιωμάτων Προσφύγων και Μεταναστών/τριών της Πάτρας. Από την εποχή του Καταυλισμού της οδού Ευρώτα μέχρι πρόσφατα στα εργοστάσια της ΑΒΕΞ και της Πατραϊκής.
Στο μικρό λογοτεχνικό κύκλο της πόλης ήταν επίσης γνωστό πως αγαπούσε, διάβαζε και έγραφε ποίηση. Ναι, ήταν και εξαιρετικός ποιητής.
Για αυτό, λέμε, πως ο Αρίστος δεν ήταν ένα. Ήταν πολλά και για όλους εμάς που τον γνωρίσαμε θα παραμείνει έτσι: Ένας Αναγεννησιακός – αντικομφορμιστής και επαναστάτης.
Το 1975 νέος μηχανικός – μόλις είχα αποφοιτήσει από το Πολυτεχνείο, τον πρωτογνώρισα στην Πάτρα. Ο Αρίστος είχε ήδη εγκατασταθεί στην πόλη, είχε ανοίξει τεχνικό γραφείο και στα μάτια μου φάνταζε ήδη έμπειρος και επαγγελματικά αποκατεστημένος.
Τον συνάντησα να με κατατοπίσει για τα κομματικά της Πάτρας, αλλά και τις επαγγελματικές δυνατότητες που μπορούσα να έχω.
Μετά τη συζήτησή μας, τον ευχαρίστησα.
-Σας ευχαριστώ, κύριε Κουρτέση, για την ενημέρωση. Ξαφνιάστηκε και σίγουρα απογοητεύτηκε από τον τρόπο μου.
-Τι μαλακίες μου λες; Από τα Παρίσια μας ήρθες; Αδέρφια και σύντροφοι είμαστε.
Και από το 1975 πορευτήκαμε συντροφικά 45 ολόκληρα χρόνια.
Κλείνοντας θα αναφερθώ στην τελευταία του ιδιότητα, αυτήν του ποιητή. Και από την ποιητική του συλλογή «Φως στο μέγα βάθος» που εξέδωσαν οι εκδόσεις Πολύεδρο το 2011 παραθέτω τρία ποιήματα:
Ψευδείς ηγεμονίες
Μ’ εξοργίζει
η αναίδεια των αχάριστων
η γενικευμένη αμάθεια
των αδιάφορων
η περιττή ιδιοτέλεια
των άπληστων
η λανθάνουσα επώαση
ακρωτηριάσεων
η παραποίηση σφαλμάτων.
Μ΄εξοργίζουν
ο εξευτελισμός των αθώων
ο εμπαιγμός των αδυνάτων
κι όσοι έχασαν τη σεμνή περηφάνεια.
Μ’ εξοργίζουν οι ψευδείς ηγεμονίες
Μεγάλοι ποιητές
Είναι μεγάλοι οι ποιητές
αν κουβαλάν τον κόσμο
σε λιμάνια του χρόνου
με χυμούς φορτωμένους
απόσταγμα αλήθειας.
Μεγάλοι ποιητές είναι κι άλλοι.
Αυτοί ποτέ δε μαθευτήκανε.
Όσοι τους γνώρισαν το αισθανθήκαν.
Φύτεψαν στον κατακλυσμό
σε μια ξερή κορυφή
τον Ήλιο.
Το άγγιγμα της θάλασσας
Το χρώμα της ερήμου σκέπαζε τη φωνή σου
όταν σε είδα ναυαγό μετά από χρόνια.
ο λόγος σου έκρυβε προς στιγμήν
τη γύμνια σου
και των κλειστών σχημάτων σου
τη μοναξιά.
Πώς να γευτείς στο χρόνο που σου μένει
το άγγιγμα της θάλασσας
όταν ξένος την άδειασες
σ’ ένα τρύπιο ποτήρι.
Πληροφορίες και φωτογραφίες παραχώρησαν οι Δημήτρης Αλεξόπουλος, Νίκος Ηλιόπουλος, Γιώτα Καΐκα, Γρηγόρης Μαρκέτος, Γιώργος Ρώρος, Σπύρος Κουτσαγκουλάκης, Ευγενία Μπουχάγιερ, Ντίμης Τοπαλιάν καθώς και η οικογένεια του Αρίστου. Τους ευχαριστώ θερμά.
Ένα μικρό φωτογραφικό οδοιπορικό του Αναγεννησιακού και Αντικομφορμιστή φίλου και συντρόφου Α.Κ. In memorial.
2019: Στην ομιλία Α. Τσίπρα στην Πάτρα (γήπεδο Απόλλωνα)
2019: Αρίστος Κουρτέσης, Σία Αναγνωστοπούλου, Βασ. Χριστόπουλος στις δημοτικές εκλογές
λογοτεχνία στην κοινωνία 